Marek Jan Siemek (ur. 27 listopada 1942 w Krakowie, zm. 30 maja 2011 w Warszawie) – profesor filozofii w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Filozofii Społecznej tamże. Jeden z pomysłodawców i członek-założyciel Polskiego Towarzystwa Hegla i Marksa, jego Prezes Honorowy od 6 lutego 2010 r. Członek Rady Naukowej Internationale Hegel-Gessellschaft. Obdarzony doktoratem honoris causa Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn (2006 r.).
Marek J. Siemek był uczniem Bronisława Baczki, kontynuatorem tradycji Warszawskiej Szkoły Historyków Idei. W swojej twórczości filozoficznej początkowo wychodził od marksizmu, interpretując go jako filozofię transcendentalną (uchodził za najwybitniejszego polskiego znawcę filozofii György Lukácsa), by później – pod koniec lat ’80 XX wieku – opowiedzieć się po stronie heglizmu rozumianego jako transcendentalna filozofia społeczna. Problematyka filozofii transcendentalnej, rozwijana w nawiązaniu do idealizmu niemieckiego i interpretacji filozofii Kanta przez Martina Heideggera, stanowi rys przewodni myśli Siemka. Siemek rysuje obraz Hegla jako twórcy teorii swoiście nowoczesnej formy uspołecznienia, która umożliwia realizację ideału wolności wszystkich, urzeczywistniającego się dzięki rozumowi, zrodzonego z racjonalności instrumentalnej, zapośredniczonej przez złożone procesy społeczne (chytrość rozumu).
Prace w zbiorach PTHM:
Fryderyk Schiller (Wiedza Powszechna, Warszawa 1970)
Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta: studium z dziejów filozoficznej problematyki wiedzy (Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977)
Z Filozofia, dialektyka, rzeczywistość (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982):
- Od autora
- O przedmiocie filozofii
- Myśl drugiej połowy XX wieku [Wstęp do antologii Drogi współczesnej filozofii]
- Transcendentalizm jako stanowisko epistemologiczne
- Marksizm a tradycja hermeneutyczna
- Materializm historyczny jako filozofia marksizmu
- Dialektyczna epistemologia Lukácsa
- Filozof niepopularny
- Hegel i problemy filozoficznej samowiedzy marksizmu [Wstęp do Młodego Hegla. O powiązaniach dialektyki z ekonomią György Lukácsa]
Z W kręgu filozofów (Czytelnik, Warszawa 1984):
- Od autora
- Dwa światy Immanuela Kanta
- Hegel: Rozum i historia
- Pozytywizm, czyli filozofia przeciw filozofii
- Modernizm: filozofia i „życie”
- Dlaczego Sokrates?
- Najstarszy historyk filozofii
- Dzieło wielce uczone
- Próba filozofii religii
- Uwolnić od wolności!
- Czytajcie Hegla!
- Człowiek, praca i samowiedza
- Konserwatyzm bezsilny i niezwyciężony
- Konserwatyzm czy postęp społeczny?
- Czytając Kierkegaarda
- Klasyk socjologii
- Apologia „filozofii naukowej”
- Nauka w perspektywie historycznej
- Autodestrukcja mitu nauki
- Sartre i filozofia
- Nad egzystencjalizmem
- Mądrość Ericha Fromma
- Nauka w cieniu swastyki
- Engels: interpretacja świata
- Karola Kautskiego niedialektyczny materializm
- Nad pismami Oskara Langego
- Historyzm i krytyka
- Lukács „po amerykańsku”
- Romantyk marksizmu
- Podręcznik filozofii marksistowskiej
- Marksista György Lukács
- Goldmann o Lukácsu i Heideggerze
- Perypetie „dialektycznej wyobraźni”
- Logika i dialektyka
- Sprawa teorii
Filozofia spełnionej nowoczesności: Hegel (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1995) – rozszerzone odczyty z lat 1990-1994; porzucenie marksizmu.
Teksty różne:
- Co Heglowi jest winien marksizm
- Dwa modele intersubiektywności
- Hegel a Marksowskie pojęcie ideologii
- Hegel i różnica epistemologiczna
- Heglowskie pojęcie podmiotowości
- Ku krytyce „nie-instrumentalnego rozumu”
- Lenin i kamerdynerzy
- Marksizm jako filozofia [Wstęp do Historii i świadomości klasowej György Lukácsa]
- Nauka i naukowość jako ideologiczne kategorie filozofii
- O dialektyce kultury w Heglowskiej Fenomenologii ducha
- Poznanie jako praktyka (Prolegomena do przyszłej epistemologii)
- Rozum między światłem i cieniem oświecenia [Posłowie do wydania polskiego Dialektyki oświecenia Maxa Horkheimera i Teodora W. Adorno]
- Teraz napiszę o… Marksie
Profesor Marek Jan Siemek jest także autorem szeregu innych książek i artykułów, których z uwagi na prawa autorskie przynależne określonym wydawnictwom (ale także z uwagi na subiektywnie poczynioną selekcję wartościującą Jego dorobek) tutaj nie publikujemy. Są to m.in.:
- Demokratie und Philosophie: die Antike und das politische Ethos des europäischen Denkens (1999)
- Fichtes Wissenschaftslehre und die Kantische Transcendentalphilosophie (1981)
- Freiheit, Recht, Gerechtigkeit: Kants praktische Philosophie und die politische Ethik der Moderne (1998)
- Hegel i filozofia (1998)
- Jenseits der Zwänge: Schillers Suche nach dem schönen Spielraum der Freiheit (2007)
- Vernunft und Intersubjektivität: zur philosophisch-politischen Identität der europäischen Moderne (2000)
- Von Marx zu Hegel: zum sozialpolitischen Selbstverständnis der Moderne (2000)
- „Wahrheit suchen wir beide…”: Dialog und Mythos im Briefwechel von Schiller und Goethe (1994)
- Wolność, rozum, intersubiektywność (2002)
- Wykłady z filozofii nowoczesności (2012)
- Wykłady z klasycznej filozofii niemieckiej (2011)
Profesor Marek Jan Siemek całe życie był wielkim zwolennikiem edukacji dostępnej dla wszystkich i na wszystkich poziomach, bez żadnych ograniczeń z tytułu formalnego czy materialnego. Niech więc powyższa kolekcja Jego prac służyć będzie dalej wartościom przezeń wyznawanym.
Cześć Jego pamięci!